Nằm bên tả ngạn dòng Hiếu Giang với bao dấu ấn lịch sử dân tộc ngày đêm êm đềm trôi xuôi về biển cả, làng Mộc Đức trầm mặc, an nhiên, chắt chiu cho mình những hồn cốt của làng quê Việt Nam với mái đình, sân chùa cổ kính. Làng có địa thế “ Tiền thủy hậu chẩm”, mặt hướng ra dòng Hiếu Giang trong xanh, lưng tựa vào những cánh đồng màu mỡ. Qua hàng trăm năm, làng Mộc Đức đã tinh luyện những tinh chất của đất mẹ bao dung ấy để tỏa hương, khoe sắc với đời và với người.
Công làng cổ kính vào khu tâm linh tại làng Mộc Đức
Xưa kia làng có tên là Thuận Đức và thuộc Tổng An Lạc, qua nhiều biến thiên của lịch sử, Mộc Đức hiện nay là một trong 10 thôn của xã Cam Hiếu, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị.
ông Nguyễn Đức Việt, Trưởng làng Mộc Đức cho biết: Tương truyền người có công khai khẩn ra làng là một nữ Nhân đến từ vùng Thanh - Nghệ, sau này được dân làng vinh danh là Tiền Tiền khai khẩn, tự hiệu Bà Đày tôn thần, hàng năm cung kính nghi lễ trọng tại Miếu thờ này. Làng vốn nằm bên sông nên luôn bị lũ lụt, ảnh hưởng đến việc cấy trồng. Bà đã cùng dân làng trầm trải nắng mưa, đắp đập tiêu úng, khai khẩn ruộng đồng. Từ đó cuộc sống người dân dần khấm khá, hương thôn ngày càng trù phú…
Ở trong khuôn viên cụm di tích rất thoáng đãng bên bờ sông Hiếu hiện có đình làng và 03 miếu thờ các vị khai khẩn, khai canh ra làng. Các ngôi miếu này rất đặc biệt là đều làm bằng gỗ mít, tuy không cầu kỳ nhưng toát lên một vẻ cổ kính, hồn cốt của một không gian xưa, điều này rất hiếm só với các làng trong vùng
Riêng với đình làng Mộc Đức, tương truyền xây dựng vào năm Cảnh Hưng 1783 và cùng với đình làng Bích Giang là đình làng thuộc loại lớn nhất trong vùng. Tuy nhiên, qua hai cuộc chiến tranh, đình làng đã bị tàn phá hoàn toàn. Đình làng hiện tại được người làng chung tay xây dựng, nhưng dấu xưa tích cũ nay không còn nhiều.
Cây xoài hàng trăm năm tuổi ở làng Mộc Đức
Trước khuôn viên là cổng vào được đắp, chạm tỷ mỉ với những đường nét tay nghề của những người thợ ngày xưa. Hai chữ Thuận Đức bằng chữ Hán, đắp nổi bằng sành phía trên đã nói lên tên xưa của làng.
Theo lời của các hào lão trong làng thì cái cổng này còn khá nguyên trạng như xưa, dù qua các cuộc chiến tranh đạn bom cày xới.
Ở Quảng Trị, chắc nhiều biết về làng Hà Trung với họ Trần Đình nhiều đời làm quan to trong triều đình nhà Nguyễn, và thật ngạc nhiên khi cũng được biết có một nhánh của họ Trần Đình của làng Hà Trung đi dân lập ấp nơi đây đến nay cũng đã hàng trăm năm với một xóm đông đúc nhiều hộ dân. Qua bao năm vật đổi sao dời, các họ tộc, các cư dân trong làng, người trước kẻ sau nhập làng đều chung lưng đấu cật xây dựng quê hương.
Trong những di tích xưa cũ tâm linh của đình chùa miếu vũ, thì điều đặc biệt nơi miền quê này là có nhiều loại cây cổ thụ đang trường tồn, bền bỉ với thời gian. Không biết có phải tên làng có chữ gắn liền với cây cỏ hay không nhưng ngạc nhiên một điều là qua bao năm chiến tranh giặc dã ly tao, tuy nhiên một số cây cổ thụ vẫn tồn tại và đầy sức sống. Hiện làng có hai cây thị có tuổi thọ gần cả 500 năm, thân cây rộng năm sáu người ôm không xuể, tán xòe rộng, trái chín vàng rộm trên cành.
Về Mộc Đức hôm nay người ta sẽ thấy một bức tranh tươi mới của một vùng quê. Sự trù phú này không phải đến từ sự ưu đãi của thiên nhiên mà đến từ chính bàn tay, khối óc của người dân nơi đây.
Ven theo những con đường nhựa, đường bê tông đã được kiên cố hóa là những hàng cây xanh tốt, những mảnh
vườn trĩu quả, những cánh đồng tươi xanh hứa hẹn một vụ mùa bội thu.
Cùng với cán bộ nhân dân trong toàn xã, cán bộ và nhân dân Mộc Đức đồng lòng đồng sức quyết tâm đưa quê hương ngày càng giàu đẹp.
Mỗi làng quê trên đất Quảng Trị đều thấm dẫm trong mình câu chuyện của những người Việt ngày xưa hiên ngang đi mở cõi, lập đất lập làng. Chính trên mảnh đất lịch sử này, qua hàng trăm năm nay người dân bao đời đã đoàn kết chống lại thiên tai, địch họa xây dựng nên cơ đồ.
Đến hôm nay, người dân Mộc Đức có quyền tự hào khi vẫn lưu giữ được những hồn làng như thế.
Nguyễn Việt Hà