Sau gần 4 tháng xuất hiện, đến nay dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona (SARS-CoV-2) đã lan rộng trên toàn thế giới, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sức khỏe cộng đồng và nền tảng kinh tế-xã hội toàn cầu, đặt ra yêu cầu tập trung phòng chống dịch bệnh (PCDB) SARS-CoV-2 đối với các Chính phủ, tổ chức, ngành nghề. Mặc dù chưa ghi nhận có ca bệnh SARS-CoV-2 trên địa bàn nhưng ngành y tế tỉnh Quảng Trị vẫn luôn nghiêm túc triển khai các giải pháp sẵn sàng ứng phó với dịch bệnh, trong đó có sự đóng góp không ngừng của các cán bộ, nhân viên khoa Xét nghiệm-chẩn đoán hình ảnh thăm dò chức năng (gọi tắt là khoa Xét nghiệm) thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh (KSBT) tỉnh Quảng Trị.
Từ mang mẫu nghiệm đi xuyên đêm
Trong phiên trực ngày 26/2/2020, kíp trực PCDB SARS-CoV-2 của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật( KSBT) tỉnh Quảng Trị nhận được thông tin có 2 cô gái là N.T.M, 21 tuổi và T.T.D, 24 tuổi cùng ở ở khu phố 6, thị trấn Cửa Việt, huyện Gio Linh sống và làm việc ngay tại tâm dịch của Hàn Quốc là thành phố Daegu, tỉnh Bắc Gyeongsan vừa nhập cảnh vào Việt Nam qua sân bay quốc tế Đà Nẵng lúc 10h20' ngày 21/2. Sau đó, 2 cô gái lên xe khách từ Đà Nẵng về đến nhà riêng tại thị trấn Cửa Việt lúc 23h cùng ngày. Để phòng chống SARS-CoV-2, cơ quan chức năng đã tổ chức cách ly N.T.M và T.T.D tại nhà. Đến ngày 26/2, ở N.T.D có biểu hiện sốt nên Ban Chỉ đạo PCDB SARS-CoV-2 tỉnh Quảng Trị đã ra quyết định cách ly tập trung, điều trị đối với N.T.M và T.T.D tại Bệnh viện Chuyên khoa Lao và bệnh phổi. Ngay trong chiều ngày 26/2, kỹ thuật viên khoa Xét nghiệm của Trung tâm KSBT đang trong kíp trực PCDB SARS-CoV-2 đã tiến hành lấy mẫu nghiệm ở N.T.M và T.T.D, thực hiện xử lý tách mẫu và đóng gói, bảo quản mẫu nghiệm. Theo chỉ đạo của lãnh đạo Sở Y tế và Trung tâm KSBT, kỹ thuật viên Bạch Thị Hãnh và lái xe Mai Văn Thạch đã mang 2 mẫu nghiệm này đi xuyên đêm 26/2 vào Viện Pasteur Nha Trang để bàn giao mẫu làm xét nghiệm xác định. Chiều ngày 27/2, thông báo của Viện Pasteur Nha Trang cho biết 2 mẫu nghiệm lấy từ N.T.M và T.T.D có kết quả âm tính SARS-CoV-2.
Thực hiện tách chiết mẫu nghiệm ở khoa Xét nghiệm-chẩn đoán hình ảnh thăm dò chức năng của Trung tâm Kiểm soát bệnh tỉnh Quảng Trị .(Ảnh: Bội Nhiên)
Qua tháng 3/2020, nỗ lực phòng chống dịch SARS-CoV-2 bước sang giai đoạn mới đầy khó khăn và thử thách khi dịch bệnh tăng theo cấp số nhân trên toàn cầu. Ở tỉnh Quảng Trị, số người trở về từ nhiều nơi trong và ngoài nước ngày càng nhiều, trong đó có người vừa đi qua vùng dịch SARS-CoV-2, người có tiếp xúc gần và người có liên quan khác với người bệnh xác định hoặc người bệnh nghi ngờ do virus SARS-CoV-2. Thực tế này làm tăng tần suất thực hiện lấy mẫu nghiệm của 18 cán bộ, nhân viên khoa Xét nghiệm thuộc Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị. Liên tục trong tháng 3, có ngày kỹ thuật viên xét nghiệm tham gia trực PCDB SARS-CoV-2 thực hiện từ 3 đợt đến 4 đợt thu thập mẫu nghiệm khi có 4 trường hợp là người Quảng Trị tiếp xúc gần với người nghi mắc SARS-CoV-2 ở Huế trên cùng chuyến bay VN1547 từ Hà Nội vào Huế đã được cách ly tại Bệnh viện Chuyên khoa Lao và bệnh phổi, lấy mẫu nghiệm ở lái xe chở 4 người này từ sân bay Phú Bài ra Quảng Trị; lấy mẫu nghiệm trường hợp có tiếp xúc với 2 vợ chồng người Anh nghi nhiễm SARS-CoV-2 tại sân Golf Bà Nà, thành phố Đà Nẵng vừa về nhà ở thôn Tân Trại, xã Hiền Thành, huyện Vĩnh Linh cùng bố, mẹ được cách ly tại trụ sở cũ của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh;… 7h ngày 10/3 thực hiện lấy 4 mẫu nghiệm ở người của Công ty điện gió được cách ly tại Bệnh viện Chuyên khoa Lao và Bệnh phổi mang về xử lý tách mẫu, bảo quản và đóng gói mẫu rồi quay vào lấy mẫu nghiệm 6 trường hợp khác, đến 15h cùng ngày kỹ thuật viên Lê Quang Việt lên ô tô cơ quan mang 10 mẫu nghiệm này vào Viện Pasteur Nha Trang. 7h ngày 11/3, 10 mẫu nghiệm SARS-CoV-2 này đã được bàn giao với khoa Vi sinh miễn dịch của Viện Pasteur Nha Trang.
Đến quyết định cấp kinh phí triển khai xét nghiệm SARS-CoV-2 bằng kỹ thuật Realtime RT-PCR
Tuy trên địa bàn của tỉnh chưa ghi nhận ca bệnh nào nhưng trước tình hình dịch SARS-CoV-2 tăng nhanh và diễn biến hết sức phức tạp ở các nước trên thế giới cũng như ở Việt Nam, Ban Chỉ đạo PCDB SARS-CoV-2 tỉnh Quảng Trị tiếp tục xác định dịch bệnh SARS-CoV-2 có nguy cơ lây nhiễm tới địa phương do tỉnh Quảng Trị có 2 cửa khẩu quốc tế, một cảng vụ, một số cửa khẩu phụ và nhiều đường mòn, lối mở dân sinh đồng thời có nhiều công dân đi học tập, làm việc, lao động trở về từ các nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Lào, Thái Lan...
Tính đến hết ngày 25/3/2020, Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị đã tiến hành lấy 256 mẫu giám sát xét nghiệm SARS-CoV-2 và theo phân tuyến của Bộ Y tế thì có 254 mẫu gửi Viện Pasteur Nha Trang, 2 mẫu nghiệm SARS-CoV-2 thuộc nhóm F1-gửi Bệnh viện Trung ương Huế làm xét nghiệm xác định. Mẫu nghiệm SARS-COV-2 thuộc mẫu nghiệm nhóm A nên việc thu thập phải do cán bộ đã được đào tạo về lấy mẫu, xử lý tách chiết mẫu, bảo quản và vận chuyển mẫu đảm bảo an toàn sinh học thực hiện một cách nghiêm ngặt. Mặt khác, do yêu cầu đáp ứng nhanh trong PCDB nên rất cần sớm có kết quả chính xác đòi hỏi phải lập tức tách chiết mẫu, đóng gói mẫu ngay sau khi thu thập từ hiện trường về trong tủ an toàn sinh học cấp 2 với đầy đủ thông tin được ghi chép trên các phiếu mẫu gửi kèm. Do đó cán bộ, nhân viên Khoa Xét nghiệm thường xuyên làm việc qua đêm bởi nếu nhận được lệnh thu thập mẫu tại nơi cách ly lúc 15h thì xử lý tách mẫu và đóng gói mẫu đến 23h trong trang phục chống dịch và phải đeo khẩu trang N95 liên tục trong thời gian dài mà có lúc phải nhịn vệ sinh riêng của cá nhân. “Trong điều kiện hiện nay Bệnh viện Trung ương Huế chỉ thực hiện xét nghiệm mẫu F0 và mẫu F1 là mẫu nghiệm lấy ở các đối tượng có yếu tố tiếp xúc nguy cơ cao nên cán bộ xét nghiệm cùng lái xe phải vận chuyển mẫu đi ngay trong đêm vượt 700 km vào Viện Pasteur Nha Trang, khi có số lượng lớn mẫu giám sát thì cán bộ xét nghiệm vận chuyển ngay bằng tàu hỏa. Thực tế này gặp nhiều khó khăn bởi thời gian vận chuyển liên tục từ 12 tiếng đến 14 tiếng đồng hồ trên quãng đường xa nên ảnh hưởng yêu cầu đáp ứng nhanh của hoạt động PCDB. Vì vậy, việc triển khai thực hiện xét nghiệm SARS-CoV-2 tại Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị là nhu cầu bức thiết, nhằm đáp ứng yêu cầu của hoạt động phòng chống dịch bệnh nói chung và chẩn đoán xác định nhanh SARS-CoV-2 nói riêng ngay tại địa phương, giảm áp lực ở tuyến trên, đáp ứng xu thế và phát triển, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong PCDB”, cử nhân sinh học Nguyễn Ngọc Tâm, Phó trưởng khoa Xét nghiệm của Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị cho biết.
Khai trương phòng xét nghiệm SARS-COV-2 bằng kỹ thuật Realtime RT-PCR CFX96 tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tỉnh Quảng Trị .(Ảnh: Bội Nhiên)
Từ yêu cầu đáp ứng nhanh của hoạt động phòng chống dịch bệnh, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Trị đã lập Đề án triển khai hoạt động xét nghiệm SARS-CoV-2 trình lãnh đạo Sở Y tế vào cuối tháng 3/2020. Sau khi thông qua Đề án, Sở Y tế đã trình UBND tỉnh Quảng Trị phê duyệt và đã được lãnh đạo UBND tỉnh đồng ý cấp kinh phí xây dựng labo vi sinh thuộc khoa Xét nghiệm của Trung tâm KSBT để thực hiện xét nghiệm SARS-CoV-2. Với 3,750 tỷ đồng được cấp, Trung tâm KSBT tỉnh sẽ triển khai quy trình xét nghiệm SARS-COV-2 bằng kỹ thuật Realtime RT-PCR CFX96 tại Khoa Xét nghiệm gồm 1 máy luân nhiệt RT-PCR phát hiện 5 gen mục tiêu trong cùng 1 phản ứng, 40 bộ hóa chất xác định SARS-CoV-2, 2.000 mẫu hóa chất sinh phẩm và vật tư tiêu hao, đào tạo chuyên môn. Thực hiện kế hoạch, Trung tâm KSBT tỉnh tổ chức thẩm định và khai trương Phòng xét nghiệm sàng lọc SARS-CoV-2 bằng kỹ thuật Realtime RT-PCR vào ngày 3/4/2020, triển khai thực hiện xét nghiệm SARS-CoV-2 bằng bộ kit chẩn đoán được Học viện Quân y phối hợp Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á nghiên cứu và phát triển thành công sau khi được Bộ Y tế cấp phép.
Triển khai kỹ thuật Realtime RT-PCR CFX96, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Trị sẽ có năng lực thực hiện xét nghiệm chẩn đoán virus cúm và các tác nhân gây viêm đường hô hấp đảm bảo an toàn sinh học, góp phần chẩn đoán nhanh mẫu nghiệm có chứa mầm bệnh hoặc không và tăng tính chủ động trong ứng phó với SARS-CoV-2 của ngành y tế tỉnh nhà.
Nguyễn Bội Nhiên