Mạng lưới trạm khí tượng thủy văn quốc gia trên địa bản tỉnh Quảng Trị có 31 trạm đo. Trong đó: có 01 trạm rada thời tiết, 02 trạm khí tượng, 01 trạm khí tượng hải văn và 04 trạm thủy văn có người đo đạc, với hệ thống nhiều trạm tự động đo khí tượng, thủy văn, đo mưa, đo gió và hải văn biển. Ngoài ra, còn có 02 tram thủy văn dùng riêng đo đạc trong mùa mưa lũ và 20 trạm đo mưa tự động do Văn phòng Thường trực Ban Chi huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh quản lý; có 13 trạm đo hồ chứa, đập dâng và 3 thủy điện phải quan trắc khí tượng thủy văn theo Nghị định 38/2016/NĐ-CP.
Chị Trần Thị Doan thực hiện nhiệm vụ của mình tại Trạm Khí tượng Đông Hà
Công tác đo đạc điều tra cơ bản khí tượng thủy văn ( KTTV) luôn bảo đảm chính xác, liên tục, thống nhất; các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai khí tượng thủy văn phát hành đảm bảo đủ độ tin cậy, truyền phát kịp thời, chính xác và đầy đủ. UBND tỉnh Quảng Trị cũng đã ban hành Quy chế phối hợp quản lý Nhà nước về KTTV và biến đổi khí hậu trên địa bàn tỉnh.
Ông Cao Văn Thành, Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn Quảng Trị cho biết: “ Tỉnh Quảng Trị là nơi thường xuyên chịu ảnh hưởng của các loại hình thiên tai, gây thiệt hại lớn về người và tài sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất và đời sống của nhân dân. Đặc biệt, những năm gần đây do tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu cùng với sự tác động của quá trình phát triển kinh tế-xã hội, tình hình thiên tai diễn ra càng ngày càng phức tạp và dị thường. Các loại hình thiên tai thường xuyên ảnh hưởng đến khu vực tỉnh Quảng Trị như: bão, áp thấp nhiệt đới, giông, sét, lốc, sạt lở đất, xâm nhập mặn, hạn hán, lũ lụt,.... Do đó, với mạng lưới các trạm quan trắc đo đạc điều tra cơ bản tài nguyên khí hậu, thủy văn và hải văn đảm bảo chính xác, liên tục, thống nhất theo quy chuẩn kỹ thuật, quy trình chuyên môn. Số liệu phản ánh khách quan điều kiện tự nhiên, hiện trạng các hiện tượng khí tượng thủy văn, chất lượng đảm bảo yêu cầu kỹ thuật”.
Chúng tôi gặp chị Trần Thị Doan, Trưởng trạm Khí tượng Đông Hà - đứng chân trên địa bàn xã Thanh An huyện Cam Lộ, quê ở Quảng Bình và công tác ngành Khí tượng ở Quảng Trị cũng hơn 20 năm. Chị chia sẻ: “ để có được số liệu đảm bảo chính xác thì những người làm công tác khí tượng, thủy văn như chúng tôi luôn thực hiện nghiêm túc lịch trực theo nhiệm vụ được phân công, không kể thời gian là đêm hay ngày và trong bất kỳ điều kiện thời tiết như thế nào cũng phải nỗ lực để hoàn thành công việc của mình. Cụ thể trong công việc, cách một giờ đồng hồ phải có số liệu báo cáo, đặc biệt khi thời tiết xấu, có mưa bão, sấm chớp…thì cập nhật số liệu càng phải chính xác và đảm bảo.
Với anh Phan Hồng Tính, Trưởng Trạm Thủy văn Thạch Hãn - thị xã Quảng Trị và những người làm công tác thủy văn ở đây thì công việc lại gắn liền với dòng sông Thạch Hãn. Con thuyền nhỏ là dụng cụ gắn bó với những người làm công tác thủy văn, với công việc đo phù sa dòng sông, đo dòng chảy. Anh Tính chia sẻ: “ vất vả nhất vẫn là khoảng thời gian xảy ra bão, thủy triều dâng, lũ trên nguồn về, chúng tôi phải trực 24/24 để có thể quan trắc được chính xác và kịp thời số liệu” .
Đài khí tượng thủy văn chủ động liên hệ chặt chẽ với các cơ quan, chính quyền và phối hợp với các cơ quan thông tin đại chúng ở địa phương để thông báo tin về áp thấp nhiệt đới, bão, lũ và các thiên tai, hiện tượng KTTV nguy hiểm khác phục vụ cộng đồng, có biện pháp ứng phó kịp thời, nhằm phục vụ cho việc chỉ đạo, triển khai hoạt động phòng, chống thiên tai hiệu quả.
Thực hiện nhiệm vụ của mình, các trạm khí tượng, trạm thủy văn luôn đảm bảo chính xác và cụ thể các số liệu. Cùng với đó, Trạm Khí tượng hải văn Cồn Cỏ (01 trạm) thực hiện quan trắc, đo đạc, lập báo cáo các yếu tố: gió bề mặt biển, tầm nhìn xa phía biển, mực nước biển, sóng biển, các hiện tượng hải văn nguy hiểm và diễn biến, dòng chảy trên biển và môi trường nước biển, nhằm kịp thời có những số liệu chính xác thông báo đến cơ quan chức năng, người dân cũng như ngư dân đánh bắt thủy hải sản trên vùng biển.
.jpg)
Quan trắc Thủy văn tại sông Thạch Hãn - thị xã Quảng Trị
Về dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn, Đài đảm bảo vận hành, khai thác hệ thống dự báo, cảnh báo khí tượng thuỷ văn quốc gia ở cấp tỉnh. Với việc theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, dự báo, cảnh báo sớm diễn biến thời tiết thủy văn, các loại thiên tai phục vụ cộng đồng, phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng và phòng chống thiên tai.
Qua số liệu thống kê từ Đài Khí tượng thủy văn cho thấy, năm 2020 bắt đầu với diễn biến thời tiết phức tạp, từ tháng 2 đến nay, mưa dông kèm mưa đá và lốc xoáy tiếp tục xuất hiện với tần suất cao hơn trung bình nhiều năm ở nhiều khu vực trên cả nước. Nắng nóng xuất hiện trên cả ba miền Bắc – Trung – Nam. Hạn hán xảy ra trên diện rộng ở Tây Bắc, Tây Nguyên, Trung bộ và Nam bộ. Ngoài ra, tại Nam bộ, Trung bộ xâm nhập mặn cũng xảy ra nghiêm trọng nhất trong lịch sử từ trước đến nay.
Nền nhiệt độ trung bình các tháng đầu năm đến nay luôn ở mức cao nhất trong chuỗi số liệu từ khi đo đạc đến nay. Nhiệt độ trung bình cao hơn trung bình nhiều năm và vượt giá trị lịch sử cùng kỳ là 0.10C. Mực nước các sông suối trong các tháng vừa qua đều thấp hơn các giá trị đo được trước đó. Trong tháng 5 và tháng 6, lưu lượng dòng chảy trên sông Bến Hải thấp hơn TBNN cùng kỳ khá nhiều và chỉ đạt 10-15%.
Độ mặn lớn nhất đo được trong các tháng qua đều lớn hơn giá trị đo được từ năm 2005 - 2019. Nguyên nhân mùa mưa thiếu hụt lượng mưa, mùa mưa 2019 kết thúc sớm, năm 2019 lũ ở mức nhỏ, triều cường mạnh nên mức độ xâm nhập mặn vào sâu trong sông và mặn xâm nhập mạnh nhất tính nay.
Trước thực trạng trên, để nâng cao tính chính xác, độ tin cậy của các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai trong thời gian tới, Tổng cục Khí tượng thủy văn đã có lộ trình xây dựng các hệ thống quan trắc hiện đại, hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, tăng cường công nghệ dự báo, năng lực chuyên môn, đặc biệt là xây dựng và đưa vào dự báo nghiệp vụ dụng mô hình dự báo bão, mưa lớn của Việt Nam. Trọng tâm là gia tăng mật độ mạng lưới trạm khí tượng bề mặt và đo mưa tự động hóa, với khả năng truyền tự động số liệu thời gian thực về Trung tâm Dự báo KTTV Trung ương.
Công nghệ điều hành, xử lý thông tin của tất cả ra đa trên mạng lưới phải đồng bộ, hiện đại, tạo cơ sở tổ hợp số liệu thời gian thực toàn bộ mạng lưới ra da thời tiết. Nâng cao tốc độ và mở rộng băng thông của hệ thống thông tin truyền dẫn số liệu, bảo đảm thu thập dung lượng số liệu thời gian thực đáp ứng yêu cầu phục vụ dự báo và trao đổi số liệu trong và ngoài ngành.
Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu KTTV hiện đại nhằm lưu trữ, quản lý và khai thác hiệu quả dữ liệu KTTV, đáp ứng các yêu cầu của công tác dự báo và phục vụ phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng của đất nước.
Minh Hiển